LIMBURG - Het jaar 2024 was extreem nat, net als het najaar 2023. Boeren en tuinders, maar ook particulieren hadden te maken met de gevolgen. De start van 2025 was vrij normaal wat betreft neerslag, maar de laatste tijd heeft het maar weinig geregend. Na de natte jaren van 2023 en 2024 kan 2025 zomaar weer een droog jaar worden. Net zoals bijvoorbeeld 2018, 2019, 2020 en 2022. Waterschap Limburg werkt daarom al enige tijd aan het voorbereiden en uitrollen van een pakket aan maatregelen dat een bijdrage kan leveren aan het langer vasthouden van water in droge tijden.

Eén van onze kerntaken is namelijk zorgen voor voldoende water en dit eerlijk verdelen. Uiteraard is het pakket uit het project ‘Droogtemaatregelen’ onderdeel van een integraal spectrum om ons voor te bereiden op klimaatverandering en droogte. De droogteproblematiek speelt met name in Midden en Noord-Limburg door de droogtegevoelige zandgronden.

Met het project ‘Droogtemaatregelen’ worden tot december 2025 vier deelprojecten opgepakt:

  1. Het aanbrengen van aanvullend ongeveer 250 boerenstuwen in de berm-, kavel- of perceelsloten.

  2. Het realiseren van ongeveer 50 regelbare klepstuwen in onze eigen watergangen.

  3. Het automatiseren van 5 bestaande regenwaterbuffers in Zuid-Limburg.

  4. Het automatiseren en/of aanpassen van zo'n 70 bestaande stuwen.

Chrit Wolfhagen, lid van het dagelijks bestuur van Waterschap Limburg: “Met het project leveren we een bijdrage aan klimaatadaptatie, waterbeschikbaarheid, voedselzekerheid en natuurbehoud. We proberen steeds beter om te gaan met droogte. Dit project helpt ook mee aan de opdracht om in de toekomst beter voorbereid te zijn op droge tijden.”

Boerenstuwen

Om meer water vast te houden in de haarvaten van het watersysteem heeft Waterschap Limburg in de periode 2000-2014 zo'n 1500 boerenstuwen geplaatst. In 2020-2021 zijn daar nog eens 200 stuwen bijgeplaatst. Tot juli 2025 is het de bedoeling nog eens 250 boerenstuwen hieraan toe te voegen. Een boerenstuw is een kleine stuw die met de hand bedienbaar is. Ze worden meestal geplaatst in berm- kavel- of perceelsloten. Het bedienen gebeurt bij voorkeur door de eigenaar of bewerker van het aanliggende perceel. De kosten voor aanschaf, plaatsing en onderhoud zijn voor rekening van het waterschap.

Klepstuwen in eigen watergangen

In de bovenlopen van onze kleinere watergangen realiseren we ongeveer 50 regelbare klepstuwen. Met deze klepstuwen kunnen we het waterpeil beter reguleren. Door het aanbrengen van deze klepstuwen hebben de mogelijkheid om bij verwachte droogte eerdere actie te kunnen ondernemen en dus flexibeler te zijn in het peilbeheer. Doel is om het water langer vast te houden en de tijd te gunnen om te kunnen infiltreren naar het grondwater. Op de meeste beoogde locaties liggen nu tijdelijk zandzakdammen.

Automatiseren regenwaterbuffers

In Zuid-Limburg liggen ongeveer 530 regenwaterbuffers. Dit zijn opvangbekkens die tijdelijk grote hoeveelheden regenwater kunnen bergen. Dit ter voorkoming van wateroverlast in de lagergelegen gebieden. Als pilot worden nu 5 bestaande regenwaterbuffers geautomatiseerd. Door deze pilot willen we bekijken of we het rendement van de buffer kunnen verhogen, meer informatie krijgen over de actuele situaties en kijken of we het op te vangen water langer kunnen vasthouden en/of eventueel kunnen laten infiltreren.

Bestaande stuwen automatiseren

In en rond een aantal Natura 2000-gebieden gaat het waterschap zo'n 60 tot 70 bestaande stuwen automatiseren en/of aanpassen. Elke locatie vraagt hierbij om maatwerk. Zaken als ‘is de bestaande constructie nog goed, is de huidige afmeting voldoende en kan de automatisering worden uitgevoerd met loopplanken en of leuningen’ komen aan de orde. De bedoeling is om alle stuwen te laten besturen met zonne-energie.

Aanpak droogte op lange termijn

Op de lange termijn werken we aan een robuust watersysteem dat is ingericht om het grond- en oppervlaktewatersysteem zoveel mogelijk aan te laten sluiten bij natuurlijke processen. Dat noemen we systeemherstel. Met deze aanpak laten we de regendruppel in de bodem infiltreren waar deze valt. Daarmee wordt de grondwatervoorraad vergroot. Vervolgens proberen we het water zo lang mogelijk vast te houden in kleine watergangen en sloten alvorens het afgevoerd wordt naar grotere beken en uiteindelijk de Maas. Daarnaast kijken we samen met onze (water)partners naar de koppelkansen met andere opgaven, zoals de transitie in het landelijk gebied, stikstofaanpak, energietransitie en het biodiversiteitsherstel.

Subsidieregelingen

Voor het project ‘droogtemaatregelen’ maakt het waterschap gebruik van twee subsidiekanalen, namelijk Deltaplan Hoge Zandgronden en de SPUK/Natuur (stikstof)-regeling van de Provincie Limburg. De SPUK/Natuur-regeling geldt specifiek voor een aantal benoemde Natura-2000 inclusief een 2 km- zone hieromheen.

Ons klimaat verandert snel. Hierdoor hebben we te maken met extremer weer zoals meer neerslag en langere perioden van droogte. Als waterschap moeten we hierin, zoveel als mogelijk, meebewegen en de nodige maatregelen treffen. Tot en met 2025 worden daarom onder andere vier typen acties uitgezet. Dit zijn meer boerenstuwen plaatsen, aanbrengen van klepstuwen in de eigen watergangen en het automatiseren van regenwaterbuffers en stuwen. Eén van onze kerntaken is het zorgen voor voldoende water en dit eerlijk verdelen. We zien onszelf graag als dé waterpartner van Limburg.

De droogteprojecten worden mede mogelijk gemaakt door de Provincie Limburg.