MAASTRICHT - Steen voor steen werden de walmuur en het rondeel ontdaan van hun buitenschil. Vissen en schildpadden werden door vrijwilligers naar hun nieuwe verblijf gebracht. De vijver werd een tijdelijk openluchtdepot van blokken natuursteen, één voor één voorzien van een unieke QR-code. Na goed anderhalf jaar van demonteren, wederopbouw, herinrichten en tegelijkertijd het nodige onderzoek, presenteren de walmuur en het rondeel'“Vief Köp' zich terug in volle glorie. Wethouder Frans Bastiaens: “Dankzij een ongezien monnikenwerk wordt vandaag een bijzonder stukje stad teruggegeven aan de Maastrichtenaren”.

ontembaar vocht de muur tegen vijand en vuur, tot zij
koortsig bollend bezweek, keien als koppen liet rollen
haar buik waarachtig een wortelwaterkraker bleek
en vijf eeuwen opende om de tijd opnieuw te stollen

- Maarten van den Berg -

500 jaar verborgen historie

Na de instorting van de historische walmuur op de late avond van 23 maart 2019 werden de uitgangspunten voor de reconstructie en restauratie ervan snel duidelijk: constructieve veiligheid, duurzame instandhouding en maximaal behoud van de aanwezige cultuurhistorische waarden. Deze uitgangspunten hebben geleid tot een schitterend resultaat, dat mede te danken is aan een goede samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de Welstands- en Monumenten-commissie (WMC), onze vestingpartners (o.a. Stichting Menno van Coehoorn en Maastricht Vestingstad) en niet te vergeten het team van bouwers en adviseurs. Wethouder Cultureel Erfgoed, Frans Bastiaens: “Samen met onze partners werd een voorkeurscenario voor de restauratie van de Walmuur uitgewerkt, waarin besloten werd een deel van de aarden wal af te graven en te verlagen. Op deze manier werd de 16-eeuwse weergang opnieuw vrijgemaakt”. Deze gang, aan de binnenzijde van de vestingmuur, diende ooit als verdedigingselement.

De gedeeltelijke afgraving leidde niet enkel tot een vermindering van de druk van het grondpakket op de courtinemuur, maar ook tot inzicht in de tijdslagen die er plaatselijk aanwezig waren. Dit inzicht zou later nog een belangrijke rol spelen in de visievorming op het totaalgebied van de vestingwerken in het stadspark.

Rondeel Vief Köp


Tijdens het onderzoek naar de ingestorte stadsmuur bleek in de zomer van 2020 ook de “uitbuiking” aan het rondeel “Vief Köp” ontoelaatbaar te zijn toegenomen. Om te voorkomen dat het rondeel ook zou instorten, werd besloten om de grond achter het vestingwerk, die er 500 jaar geleden was neergelegd, af te graven. Vanuit de principes van zorgvuldigheid en efficiëntie werden de restauratiewerkzaamheden van de walmuur en het rondeel tegelijk aanbesteed en kon de uitvoering ervan optimaal op elkaar worden afgestemd.

De onderzoeken en opgravingen lieten een verhaal construeren over de opbouw en het functioneren van het rondeel door de eeuwen heen. Het rondeel bevat bovendien unieke elementen voor de vestinggeschiedenis in Nederland. “Het rondeel is opnieuw toegankelijk en beleefbaar”, zo licht wethouder Frans Bastiaens toe. “Via ateliersessies met de belangrijkste partners werd uiteindelijk een prachtig ontwerpplan voor het rondeel uitgewerkt. Hierdoor kunnen bezoekers nu over de weergang wandelen, door de schietgaten kijken en de aangetroffen restanten ín het rondeel bekijken. Vanaf de top van het rondeel kunnen bezoekers genieten van een prachtig uitzicht over het stadspark.” Een virtueel inkijkje is mogelijk via de videoanimatie.

Vestingstad Maastricht


Maastricht heeft als Vestingstad nog heel wat verborgen schatten, die wachten om ontdekt te worden. Tijdens de voorbereidende werkzaamheden aan de walmuur is een aantal verrassingen naar voren gekomen. Zo werden de funderingsresten van een voormalig wachthuisje ontdekt, werd er een gang ontdekt in de muur van het rondeel en is er meer bekend geworden over de voormalige toegang tot het rondeel, waar nu de ondergrondse kazemat aansluit.

De reconstructie en restauratie van de Walmuur en het Rondeel, dat echt een huzarenstukje was, was zonder het vertrouwen van de Welstands- en Monumentencommissie (WMC), de RCE en vestingpartners niet mogelijk geweest. Wethouder Frans Bastiaens: “Naast onze erfgoedpartners spreek ik mijn dank en respect uit voor het vakmanschap dat de Bouwcombinatie Koninklijke Woudenberg – Laudy met dit project aan de dag heeft gelegd.”

Architect Jos Nijssen: "Wat begon als een ontwerpopgave voor het herstel van de bres, groeide uit tot een uitdagend project – als een spannend jongensboek! De lat lag hoog, en we zijn dan ook trots dat we, samen met alle betrokkenen, dit prachtige eindresultaat hebben bereikt. Vijf eeuwen historie zijn opnieuw beleefbaar en toegankelijk gemaakt voor de inwoners en bezoekers van Maastricht."

De werkelijke investeringskosten zullen voor het gehele project neerkomen op 10,1 miljoen euro, waarvan 400.000 euro door de Provincie gesubsidieerd. De overige kosten zijn door de gemeente zelf bekostigd uit het gemeentelijke Meerjarig Investeringsplan (MIJP) Vestingwerken. Op relatief korte termijn zal in aansluiting hierop aan de gemeenteraad van Maastricht een nieuw MJIP Vestingwerken worden voorgelegd om uitvoering te kunnen geven aan toekomstige restauraties aan Vestingwerken, met name het Frontenpark en het ondergronds gangenstelsel.

Openingsweekend


Na het overweldigend succes van de voorbije open dagen stellen de gemeente Maastricht en de Bouwcombinatie op zaterdag 5 april 2025 de Walmuur en het Rondeel officieel open voor de inwoners van Maastricht en het grote publiek. Iedereen is welkom om de voltooide restauratiewerken en 500 jaar historie met eigen ogen te komen bewonderen.

“De Maastrichtenaren hebben in dit project veel geduld moeten tonen. De instorting heeft ons een unieke kans gegeven om de opbouw, historische betekenis en cultuurhistorische waarden die ter plekke aanwezig zijn zichtbaar en toegankelijk te maken”, zo stelt Frans Bastiaens. “De kennis over onze vestinggeschiedenis is rijker geworden en er is met de voltooide restauratie een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan het verhaal van vestingstad Maastricht.”, zo besluit projectleider Ron Werné.

Tot slot zullen de restauratiewerkzaamheden aan de Walmuur en het Rondeel vereeuwigd worden in een boek. Dit boek wordt uitgegeven in de reeks ‘Vierkant Maastricht’ van de Stichting Historische Reeks Maastricht (SHRM) en naar verwachting in de zomer 2025 gepresenteerd.

Het project is fase per fase te herbeleven op de website Restauratie Limburg